Kesibukan
masih belum mahu mengundur diri. Saya bukannya seorang yg berpangkat besar di
dalam organisasi. Tapi kesibukan tidak mengenal siapa saya. Kesibukan itu
makhluk yg buta. Kesibukan setia mengunjungi saya dari semasa ke semasa. Saya
menyambutnya secara terpaksa. Namun, kesibukan tiada sifat malu. Saya akan cuba
halau sebahagian kesibukan ini sebelum Ramadan berkunjung. Tidak mungkin
kesibukan secara keseluruhannya akan lari dari saya, begitu juga anda. Maka,
layanlah kesibukan ini sekadar kemampuan. Bersabarlah dengan kerenahnya.
Kurang
sebulan lagi kita akan menyambut Ramadan yg diberkati. Sekarang, kita berada di
dalam bulan Syaaban yg mulia. Saya hanya mampu re-publish tulisan saya
berkenaan Syaaban.
Bulan
Syaaban merupakan bulan yg kurang diberi perhatian oleh umat Islam. Perkara ini
telah dinyatakan oleh Rasulullah Sollallahualaihiwasallam sendiri apabila
ditanya tentang sebab baginda terlalu banyak berpuasa pada bulan Syaaban. Lalu
baginda menjawab,
“Ini adalah
bulan yg manusia leka terhadapnya di antara bulan Rejab dan Syaaban. Ia ialah
bulan yg diangkat amalan kepada Tuhan sekalian alam. Maka aku suka amalanku
diangkat dalam keadaan aku sedang berpuasa.”
Umat Islam seolah-olah akan menyedari kedatangan Syaaban apabila telah sampai
ke pertengahan bulan. Apabila diadakan majlis sempena Nisfu Syaaban, barulah
umat Islam terjaga daripada lamunan mereka. Rupanya mereka telah berada di
dalam bulan yg juga dinamakan 'Bulan Al-Qurra’' ini.
Cuaca panas terik di sini benar-benar mencabar kehambaan seseorang untuk
berpuasa pada bulan mulia ini. Bahkan mungkin puasanya menyebabkannya terhalang
daripada terus menuntut ilmu kerana keletihan. Maka, ulama mengajar supaya
tinggalkan puasa sunat dan teruskan menuntut ilmu! Imam 4 mazhab telah
menyatakan bahawa menuntut ilmu lebih afdhal daripada solat sunat, dan solat
sunat pula lebih afdhal daripada puasa sunat. Maka, menuntut ilmu terlebih
afdhal daripada puasa sunat. Namun andainya kalian dapat melaksanakan semuanya,
maka beruntunglah kalian!
Ibnu Sirin berkata,
“Sesungguhnya
ada kelompok manusia yg meninggalkan ilmu dan berada di mihrab-mhrab maka
mereka solat dan berpuasa tanpa ilmu. Demi Allah, tidaklah seseorang itu
beramal tanpa ilmu melainkan apa yg dia rosakkan lebih banyak daripada yg dia
perbaiki.”
Puasa nabi
pada bulan Syaaban berbeza dengan puasa-puasa baginda pada bulan lain. Sayyidatuna
‘Aisyah Radiyallahuanha berkata bahawa beliau tidak pernah melihat Rasulullah
Sollallahualaihiwasallam berpuasa sebulan penuh melainkan pada bulan Ramadhan.
Dan beliau tidak pernah melihat baginda berpuasa paling banyak melebihi
puasanya pada bulan Syaaban. Hadith ini diriwayatkan oleh Bukhari dan Muslim.
Sekumpulan ulama di antaranya Ibnul Mubarak mentarjihkan bahawa baginda tidak
berpuasa penuh pada bulan Syaaban, tetapi baginda berpuasa hampir keseluruhan
bulan itu. Pendapat ini dikuatkan dengan hadith-hadith yg lain.
:: Solat khusus pada malam Nisfu Syaaban?
Hakikatnya, tidak pernah wujud solat khusus pada malam nisfu Syaaban walaupun
ia pernah disebut dalam kitab-kitab seperti Qut Al-Qulub dan Ihya’.Imam
Al-Kauthari menyatakan bahawa Al-Muhaddith Abd Hayy Al-Laknawi telah
menjelaskan kebatilan riwayat ini di dalam Al-Athar Al-Marfu’ah fil Akhbar
Al-Maudhu’ah’.
:: Puasa bulan-bulan haramkah atau puasa Syaaban yg lebih afdhal?
Terdapat ulama Syafieyyah dan selain mereka berpendapat puasa bulan-bulan haram
lebih afdhal berdasarkan hadith,
“Puasa yg
paling afdhal selepas puasa bulan Ramadhan ialah puasa pada bulan-bulan haram.”
Sebahagian yg lain berpendapat puasa Syaaban lebih afdhal. Dalil mereka ialah
Hadith Anas yg diriwayatkan oleh Imam Tirmizi,
“Nabi
ditanya tentang puasa apakah yg paling afdhal selepas Ramadan? Nabi menjawab:
Syaaban kerana mengagungkan Ramadhan.”
Tetapi pada sanad hadith ini terdapat pertikaian.
Dalam Sunan Ibn Majah terdapat hadith yg disokong kekuatannya bahawa Usamah berpuasa
pada bulan-bulan haram. Maka Rasulullah memberitahunya, “Puasalah Syawal”. Maka
Usamah meninggalkan puasa bulan haram dan berpuasa Syawal sehingga meninggal
dunia. Maka inilah nas yg menunjukkan kelebihan puasa Syawal terhadap puasa
bulan-bulan haram. Tetapi Rasulullah lebih banyak berpuasa Syaaban berbanding
Syawal. Maka, puasa Syaaban terlebih afdhal berbanding bulan haram.
:: Kelebihan puasa Syaaban
Puasa Syaaban kadang-kadang dipandang remeh, Akan tetapi kelebihannya amat
banyak. Antaranya:
1-Berdasarkan hadith, Syaaban ialah bulan yg manusia terleka akannya. Dalam
hadith ini juga mengisyaratkan bahawa sebahagian ibadat yg masyhur kelebihannya
kadang-kadang kurang afdhal berbanding selainnya. Maka manusia menyibukkan diri
kerana masyhurnya kelebihan sesuatu lalu mereka terluput kelebihan yg lebih
besar tetapi kurang kemasyhurannya.
Ulama menyatakan bahawa ibadat yg afdhal ialah ibadat dalam keadaan tersembunyi
dan saat manusia sedang lalai daripada ketaatan. Oleh kerana itu, sekumpulan
salaf gemar mengisi waktu di antara Maghrib dan Isya dengan solat. Mereka
mengatakan waktu itu ialah waktu ghaflah (lalai). Begitu juga dengan kelebihan
solat di tengah malam kerana saat itu ialah saat manusia sedang berada dalam
kelalaian sepenuhnya daripada mengingati Allah.
Begitu juga dengan kelebihan zikir di pasar sebagaimana yg warid di dalam
hadith dan athar. Ini ialah kerana lokasi itu ialah lokasi manusia leka
daripada mengingati Allah.
Ibadat secara tersembunyi amat afdhal terutama ibadat puasa kerana puasa
merupakan ibadat rahsia di antara hamba dan tuhannya.
Ada seorang
ulama salaf yg berpuasa selama 40 tahun tanpa diketahui oleh seorang pun ketika
itu. Beliau keluar dari rumahnya menuju ke pasar dengan membawa 2 keping roti.
Lalu beliau pun menyedekahkan roti tersebut dan terus berpuasa. Maka ahli
keluarga beliau menyangkanya telah makan roti yg dibawa ke pasar.. Manakala
orang di pasar pula menyangkanya telah makan di rumahnya.
2-Puasa Syaaban lebih berat kerana persekitaran yg tidak membantu. Kurangnya
manusia berpuasa pada bulan ini menyebabkan orang lain liat untuk berpuasa
kerana jiwa manusia biasa terpengaruh dengan persekitaran. Akan tetapi
hakikatnya, ibadat dalam keadaan berasa berat lebih afdhal.
Oleh kerana itu Rasulullah Sollallahualaihiwasallam,
“Orang yg
beramal daripada kalangan mereka mendapat 50 pahala orang yg beramal di
kalangan kamu. Sesungguhnya kamu mempunyai pendorong ke arah kebaikan manakala
mereka tidak mempunyainya.” Hadith riwayat Abu Daud, Tirmizi dan Ibnu
Majah.
“Islam itu
bermula dalam keadaan ganjil dan akan kembali ganjil sebagaimana ia bermula
maka beruntunglah bagi orang-orang yg ganjil.” Dalam riwayat lain, dikatakan,
“Siapakan orang-orang yg ganjil itu?” Maka Rasulullah bersabda, “Orang-orang yg
melakukan kebaikan ketika manusia telah rosak.”
“Beribadat
dalam keadaan fitnah seperti berhijrah kepadaku” Hadith riwayat Imam
Ahmad.
3-Orang yg melakukan ketaatan dalam keadaan orang lain meninggalkannya
kadang-kadang boleh menghindarkan bala. (Dengan syarat orang tersebut melakukan
amar maaruf nahi munkar). Maka orang yg berpuasa Syaaban seolah-olah mampu
menahan daripada daripada diturunkan bala. Sebahagian salaf berkata, “Orang
yg mengingati Allah yg berada dalam kelompok orang lalai seumpama orang yg
mempertahankan pasukan yg sedang dikalahkan. Kalaulah tidak kerana orang yg
mengingati Allah dalam keadaan kelalaian manusia itu, nescaya sesungguhnya akan
binasalah manusia itu.”
4-Puasa Syaaban ibarat tamrin atau latihan untuk menghadapi puasa Ramadhan.
Mudaha-mudahan manusia tidak masuk ke medan Ramadhan dalam keadaan lemah
longlai. Mudah-mudahan juga kita telah merasai kelazatan dan kemanisan puasa
lalu memasuki Ramadhan dalam keadaan cergas dan bersemangat.
Oleh kerana Syaaban itu umpama mukaddimah kepada Ramadhan, maka amatlah bagus
jika amalan ketika Ramadhan telah dimulakan sejak mukaddimahnya . Sebahagian
ulama menamakan bulan Syaaban dengan nama Syahrul Qurra’ iaitu bulan
orang-orang yg membaca Al-Quran. Al-Hasan bin Sahl berkata, Bulan Syaaban
berkata-kata, “Wahai Tuhanku, Kau telah menjadikanku di antara 2 bulan yg
agung (Rejab dan Ramadhan), maka apakah yg terdapat padaku?” Maka dijawab, “Aku
jadikan padamu terdapat bacaan Al-Quran.”
Puasa pada siang hari nisfu Syaaban sunat kerana ia termasuk dalam keumuman
sunat puasa Syaaban dan juga termasuk hari-hari putih yg memang disunatkan
puasa pada setiap bulan iaitu setiap 13, 14 dan 15 haribulan.
:: Hadith-hadith kelebihan malam nisfu Syaaban
Terdapat banyak hadith yg menyatakan kelebihan malam nisfu Syaaban. Terdapat
ulama yg menghukum dhaif terhadap hadith-hadith tersebut. Manakala sebahagian
yg lain mentashihkannya. Antaranya Ibnu Hibban yg mentashihkan sebahagian
hadith tersebut lalu meletakkannya di dalam kitab Sohihnya. Hayatilah sebuah
hadith riwayat Abdullah bin ‘Amru, Rasulullah Sollallahualaihiwasallam
bersabda,
“Sesungguhnya
Allah memandang kepada makhlukNya pada malam nisfu Syaaban, maka Dia ampunkan
hamba-hambaNya kecuali dua iaitu orang yg berdendam dan yg membunuh.” Riwayat
Ahmad.
Andainya sejumlah hadith ini dhaif sekalipun, maka ia masih boleh digunakan
untuk fadhail amal selagimana ia tidak maudhu’ atau dhaid jiddan.
:: Khilaf ulama dalam mengagungkan malam nisfu Syaaban
Ulama Tabi’en daripada kalangan Ahli Syam seperti Makhul dan Luqman bin ‘Amir
mengagungkannya dan bersungguh-sungguh beribadat pada malam itu.
Kebanyakan Ulama Hijaz pula mengingkarinya. Antaranya ialah ‘Atho’ dan Ibnu Abi
Mulaikah. Pendapat ini juga dinakalkan oleh Abd Rahman bin Zaid bin Aslam
daripada Fuqoha’ Ahli Madinah iaitu pendapat Ashab Malik dan selain mereka.
Mereka berkata: Itu semuanya bidaah.
Ulama Ahli Syam yg berpendapat mengagungkan malam nisfu Syaaban berselisih pula
mengenai cara menghidupkan malam tersebut.
Pendapat pertama: Disunatkan menghidupkannya secara berjemaah di
masjid-masjid. Sebahagian ulama Ahli Syam antaranya ulama Tabi’en, Luqman bin
‘Amir akan memakai pakaian yg paling bagus, membakar bukhur, bercelak dan
menghidupkan malam nisfu Syaaban di masjid.
Pendapat ini juga dipegang oleh Ishak bin Ruhawaih dan berkata, "Melakukan
secara berjemaah di masjid-masjid, tidaklah perkara itu bidaah."
Pendapat kedua: Makruh berhimpun pada malam itu di masjid untuk solat dan
berdoa. Dan tidak makruh seseorang melakukannya khas untuk dirinya sendiri. Dan
ini pendapat Imam Ahli Syam, Al-Auzai’e. Imam Ibn Rejab Al-Hanbali mengulas
pendapat ini dan berkata, “Dan ini lebih dekat, insya Allah Taala.”
Imam Syafie berkata, “Telah sampai khabar kepada kami, bahawa doa itu
dimakbulkan pada 5 malam. Malam Jumaat, dua malam hari raya, malam awal Rejab
dan malam Nisfu Syaaban.”
Imam Muhammad Zahid Al-Kauthari pula mengatakan walaupun hadith yg warid
tentang nisfu Syaaban itu lemah tapi ia mempunyai sokongan. “Maka
kelebihannya tidak boleh diingkari. Begitu juga kelebihan berdoa, istighfar dan
beribadah pada malam itu. Oleh kerana itu, kamu akan mendapati di dalam
kitab-kitab ulama Fiqh yg menganggap bahawa menghidupkan malam nisfu Syaaban
termasuk di dalam malam-malam yg disunatkan untuk menghidupkannya di sisi
Syara’.”
:: Kesimpulan
Setelah dilontarkan pelbagai pendapat tentang keharusan menghidupkan malam
nisfu Syaaban, maka wajib bagi kita berlapang dada dengan perselisihan yg telah
berlaku dan jangan terlalu mudah menghukum bidaah dan haram. Malangnya, masih
wujud sekelompok manusia yg keras mempertahankan bidaahnya dan menganggap
mereka yg terlibat dengan nisfu Syaaban ini sebagai pelaku bidaah dan haram
sehingga membawa kepada persengketaan yg tidak berkesudahan.
"Jangan
gaduh-gaduh! Kita berdamai ye!"
Bahkan setiap kali sambutan Maulid Nabi, Isra’ Mikraj, Nisfu Syaaban dan
seumpamanya, kita akan mendengar beberapa kalimah yg sentiasa diulang-ulang
iaitu bidaah, haram, jahil hadith, taqlid buta dan yg sewaktu dengannya. Saya
sengaja menyatakan pelbagai pendapat di atas untuk menunjukkan wujudnya
perselisihan ini sejak zaman dahulu. Yang menariknya, mengapa perselisihan
ketika itu tidak pula membawa kepada perpecahan di kalangan ummah sebagaimana
yg berlaku pada hari ini?
Imam Ibnu Rejab menyatakan bahawa pada malam tersebut, hendaklah orang yg
beriman mengosongkan malam itu untuk mengingati Allah, berdoa kepadaNya untuk
mengampunkan segala dosa, menutup segala keburukan, menyelesaikan kesusahan dan
mendahulukan taubat sebelum segala-galanya.
Rujukan:
Lathoiful Ma'arif karangan Ibnu Rejab Al-Hanbali
Maqolat Al-Kauthari, himpunan tulisan Imam Muhammad Zahid Al-Kauthari